Bạn đã biết? – Các bộ phận cơ bản cấu tạo nên xe đạp chưa?
Có lẽ khi nhắc đến xe đạp thì trong chúng ta ai ai cũng đều biết và ai cũng có thể dễ dàng sử dụng chúng. Nhưng để hiểu được hết các bộ phận trên xe đạp thì có lẽ không phải ai cũng đều biết. Vậy hãy cùng mình khám phá ngay các bộ phận cơ bản cấu tạo nên xe đạp mà mình chia sẻ ở bài viết dưới đây nhé!
Hệ thống truyền lực – bộ phận cơ bản cấu tạo nên xe đạp
Nguyên lý làm việc của hệ thống truyền lực
Hệ thống truyền lực bao gồm bàn đạp, đùi đĩa, trục giữa, xích, líp, cấu tạo nên. Hệ thống truyền lực là bộ phận giúp cho xe tiến về phía trước khi có lực chân tác động lên bàn đạp
Khi bạn nhấn bàn đạp cùng chiều kim đồng hồ, đĩa xích sẽ quay và xe đạp sẽ chạy về phía trước.
Khi xe đang chạy không đạp bàn đạp đĩa xích sẽ không quay mà theo quán tính xe vẫn chạy về phía trước.
Khi xe đạp đang đứng yên, nếu quay đùi đĩa theo chiều ngược chiều kim đồng hồ sẽ làm răng trong trượt lên cá líp nên cốt líp không quay được, làm bánh xe không quay. Do tính chất quay một chiều của líp nên xe chỉ chuyển động về phía trước khi đạp cùng chiều kim đồng hồ.
Các bộ phận cơ bản cấu tạo nên xe đạp – hệ thống truyền lực
Bàn đạp
Bàn đạp có cấu tạo đơn giản gồm: Một thân chính gắn với bàn đạp chân và một trục chính vặn vào phần cuối tay quay. Bàn đạp là bộ phận có nhiệm vụ truyền lực từ chân người lên bàn đạp giúp xe di chuyển về phía trước.
Khi hoạt động chân người tác động liên tục lên trục quay phía dưới theo chuyển động tròn giúp xe tiến về phía trước
Đùi đĩa
Đùi đĩa hay còn còn là đùi là bộ phận lớn nhất trong hệ thống truyền lực. Đùi đĩa được phân loại dựa trên số lượng xích líp và chia thành 3 loại: đùi đĩa đơn, đùi đĩa đôi và đùi đĩa ba
Đùi đĩa đơn
Do có cấu tạo duy nhất một đĩa giúp bảo vệ dây sên và đã trở thành một dòng xe đạp thông dụng với các loại hình đổ đèo.
Ngoài ra, còn một thuộc tính của dòng đùi đĩa đơn chính là sử dụng dây xích cho những bánh răng to không bị cản trở và xen kẽ, giúp đảm bảo sự tương thích giữa mặt trong và mặt ngoài của chuỗi xích.
Các tính năng giúp cho dây sên được đặt đúng chỗ mà không cần chuyển líp trước hay bộ định hình dây sên.
Đùi đĩa đôi
Có cấu tạo giúp thu hẹp phạm vi dò đĩa và ít xảy ra hiện tượng chéo dây sên, gồm một vòng lớn 53 bánh răng (53T) và một vòng nhỏ 39 bánh răng (39T). Nhờ ưu điểm về cấu tạo nên đùi đôi thường được các tay đua chuyên nghiệp lựa chọn
Đùi đĩa ba
Đây là một loại thường thấy trên các xe đạp đường trường, xe đạp địa hình thế hệ cũ.
Nó có trọng lượng vừa phải và được cấu tạo gồm 3 vòng bao gồm 1 vòng ngoài 50T, 1 vòng giữa 39T và 1 vòng trong 30T.
Với cấu tạo như vậy sẽ cho phép bạn tùy chỉnh với bánh răng lớn nhất nhưng lại mang lại khá nhiều nhược điểm như tình trạng chéo dây sên đáng lo ngại.
Trục giữa
Bộ phận trục giữa là bộ phận cơ bản cấu tạo nên xe đạp vô cùng quan trọng, nó là bộ phận nằm ở giữa của xe. Nằm chính ở bánh răng và được lắp trên khung xe đạp.
Trục giữa là phụ kiện khá nhỏ, nó đơn giản chỉ là một ống rất hẹp tiếp xúc trực tiếp với đĩa bánh răng. Được xem là bộ phận chuyển đổi. Nó cho phép khung giữa xe đạp kết hợp với bộ phận bánh răng hoạt động dựa trên nhu cầu và ý muốn của người điều khiển xe đạp.
Trục giữa xe đạp có 2 loại đang được sử dụng phổ biến hiện nay
- Trục giữa lỗ vuông
Đây là một loại trục có một chiếc lỗ hình vuông, thường được sử dụng cho rất nhiều xe phổ thông, giá thành cũng mềm hơn so với các loại trục khác. Đây là loại trục được sử dụng nhiều nhất hiện nay. Tuy nhiên đối với những người sành chơi xe họ thường nâng cấp trục này. Bởi vì trục vuông có trọng lượng khá nặng, không mang lại hiệu suất cao khi di chuyển hoặc đạp xe đường dài. Đặc biệt nó dễ khiến các phụ kiện khác bị ăn mòn.
- Trục giữa rỗng
Đây là loại trục cao cấp. Nó còn có tên gọi khác là trục giữa xe đạp cốt rỗng (BB). Loại trục chuyên dành cho các dòng xe đạp cao cấp như xe đua (xe đạp road) sử dụng giò dĩa cốt rỗng.
Loại trục này rỗng ở giữa, được làm từ vật liệu hợp kim nhôm, bạc đan thép cao cấp vô cùng chắc chắn. Vỏ của nó khá dày và cứng. Nhưng trọng lượng vô cùng nhẹ, giảm bớt hao mòn khi đạp xe cường độ mạnh, kéo dài tuổi thọ.
Đĩa xích
Đĩa xích có dạng hình đĩa tròn có răng, cho phép dây xích đi qua và truyền động khi xe hoạt động. Phần lớn đĩa xích được làm bằng nhôm vì trọng lượng nhẹ và bền, còn những dòng xe đạp cao cấp có thể được lắp đĩa làm từ carbon và titan.
Tùy theo số lượng răng mà đĩa xích được xếp vào nhóm phân loại khác nhau, đĩa càng nhiều răng thì kích thước càng lớn. Đĩa lớn khi đạp cảm giác sẽ nặng hơn đĩa nhỏ.
Xe đạp có vòng đĩa lớn phù hợp đi đường trường hoặc chạy chậm trong khi xe dùng vòng đĩa nhỏ sẽ giúp tăng hiệu suất chuyển động và phù hợp để leo đèo, leo núi. Để tăng tính tiện dụng, ngày nay nhiều xe đạp được trang bị bộ đĩa gồm 3 đĩa xích xếp chồng nhau.
Xích
Xích hay còn được gọi là sên là một chuỗi bao gồm các con lăn được kết nối lại với nhau thành một chuỗi xích. Xích đóng vai trò kết nối phần trước xe (lái, đùi, đĩa) với phần sau xe (líp, hub). Nhờ chuỗi xích mà lực truyền động được chuyển đổi giúp xe tiến về phía trước. Hầu hết các chuỗi xích xe đạp thường được làm từ vật liệu thép carbon hoặc thép hợp kim đồng , nhưng một số loại được mạ bằng niken có tác dụng ngăn ngừa được những gỉ sắt hoặc đơn giản làm tăng được tính thẩm mỹ.
Líp xe
Líp xe đạp là tên gọi của một bộ phận gồm những đĩa răng được sắp xếp thành từng tầng nằm lên nhau, được đặt tại khu vực giữa của bánh xe đạp ở phía sau.
Số lượng răng của mỗi tầng đĩa hoàn toàn không giống nhau . Lượng bánh răng của líp xe đạp chính là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ của xe, chia thành các mốc 8,9,10 hoặc 11 tốc độ. Đĩa răng của xe thì cần phải được thiết kế tương ứng với tốc độ xe mà bạn cần.
Vai trò của líp xe đạp có chức năng như bộ số của xe máy. Chúng có vai trò tạo lực đẩy, giúp cho xe có thể di chuyển được. Do đó, cần chú ý đến việc điều chỉnh líp xe và đĩa xe cho từng dòng xe để đi lại an toàn.
Líp xe đạp bao gồm 2 bộ phận chính: vành và cốt
- Vành líp: Là phần các bánh răng xếp tầng nằm trên trung tâm bánh sau, gồm bánh răng phía ngoài và bánh răng phía trong có dạng răng cưa nghiêng về một phía ăn khớp với cá líp. Cá líp có dạng một lưỡi thép nhỏ.
- Cốt líp: Có hai rãnh để đặt 2 bánh răng, trong mỗi rãnh có một lò xo nhỏ hoặc một cái lẫy làm bằng sợi thép nhỏ có tính đàn hồi (còn gọi là râu tôm) luôn tì vào cá líp.
Hệ thống chuyển động
Nguyên lý hoạt động của hệ thống chuyển động
Hệ thống chuyển động của xe đạp có nhiệm vụ chuyển đổi lực tác dụng từ người dùng vào xe thành động lực để xe chuyển động.
Khi đạp bàn đạp, lực truyền đi qua đùi xe sẽ làm cho trục giữa quay, dẫn đến đĩa quay và làm xích chuyển động. Nhờ đó, xích kéo líp và bánh sau cùng quay (bánh chủ động). Bánh xe quay quanh trục và chuyển động đều trên đường giúp xe tiến về trước.
Hệ thống chuyển động của xe đạp bao gồm 2 bánh trước và sau được hợp thành từ các bộ phận: trục, moay- ơ, vành bánh xe, nan hoa, săm, lốp.
Trục
Trục là bộ phận giữ nhiệm vụ gắn kết các phần của bánh xe lại với nhau khi xe chạy bánh sẽ quay quanh trục qua ổ bi. Những viên bi ở ổ bi có tác dụng làm giảm ma sát giữa trục và moay – ơ khi xe hoạt động. Trục xe đạp thường được làm bằng thép để tăng độ bền khi sử dụng.
Moay – ơ
Moay – ơ xe đạp hay còn gọi là Hub. Bộ phận này cũng được làm bằng thép, đảm nhiệm liên kết phần trục giữa với vành của bánh xe thông qua nan hoa
Vành bánh xe
Vành bánh xe được làm bằng hợp kim nhôm hoặc carbon để làm giúp xe cứng cáp nhưng vẫn đảm bảo độ nhẹ cho xe. Vành bánh xe được xem là bộ khung cho bánh xe. Đường kính của vành tùy thuộc và từng loại xe khác nhau, thông thường là 650mm.
Nan hoa
Nan hoa hay còn được gọi là căm xe gồm các thanh nhỏ được bố trí đan vào nhau giúp căng đều vành xe. Khi đó, vành xe sẽ ổn định và không bị méo mó khi chuyển động
Xăm, lốp
Thường được chế tạo từ cao su tổng hợp, bề mặt lốp thường có nhiều gai và hoa văn không bằng phẳng giúp bánh xe tăng độ bám và tránh trơn trượt trong khi di chuyển
Hệ thống lái
Nguyên lý hoạt động của hệ thống lái
Hệ thống lái giúp người đạp xe điều khiển hướng xe chạy theo ý muốn của mình. Mọi chuyển động của xe đều phụ thuộc vào hướng di chuyển của bánh trước. khi tay lái người điều khiển tác động lên tay lái xe, lực sẽ được lần lượt truyền đến cổ phuộc và càng trước bánh xe. Càng trước sẽ điều khiển bánh xe trước đi theo hướng mà bạn mong muốn.
Hệ thống lái gồm có: Tay lái (ghi đông) và cổ phuộc
Tay lái hay còn được gọi là Ghi đông
Là bộ phận liên kết với cổ xe nằm trên chảng 3, để người lái nắm hai đầu điều khiển bánh trước, điều hướng xe. Ghi đông tốt phải tạo cảm giác thoải mái cho người cầm lái.
Cổ phuộc
Cổ phuộc có chức năng dẫn hướng, đồng thời nâng đỡ trọng lượng xe thông qua bánh xe trước. Ống nòng cổ xe được luồn vào gióng đầu và bắt cố định với phần cổ phuộc của xe đạp, nhờ đó có thể dẫn hướng cho xe, duy trì sự ổn định của xe qua việc hấp thụ và giảm các xung động từ địa hình gồ ghề lên xe
Hệ thống phanh (thắng)
Nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh (thắng)
Đây là bộ phận cơ bản cấu tạo nên xe đạp không thể thiếu. Khi người lái bóp tay thắng, lực truyền theo dây thắng đến má phanh, đẩy má phanh ép vào bánh xe đang quay tạo ra ma sát lên bánh xe. Khi điều chỉnh bằng cách tăng áp suất tại cần phanh, lực ma sát sẽ tăng lên, kết hợp với kẹp của phanh để giảm tốc độ di chuyển của xe đạp.
Hệ thống phanh có vai trò giúp xe giảm tốc độ hoặc dừng lại theo ý muốn của người điều khiển. Qua đó, người điều khiển có thể làm chủ được tốc độ của xe và luôn đảm bảo được an toàn trong quá trình đạp xe. Dựa vào đặc điểm cấu tạo có thể chia phanh xe đạp làm 2 loại khác nhau là phanh đĩa và phanh niềng
Phanh niềng (hay còn được gọi là phanh cơ)
Thường được kích hoạt bởi một đòn bẩy gắn ở vị trí tay lái. Hoạt động của phanh dựa trên cơ chế ma sát tác dụng lên vành bánh xe khi quay làm giảm tốc độ của bánh xe. Ưu điểm của loại phanh này là đơn giản, gọn nhẹ và giá thành rẻ. Tuy nhiên, lực ma sát khi phanh tác động vào vành xe làm cho vành xe dễ bị mòn và bánh xe yếu đi.
Phanh đĩa
Cấu tạo gồm một đĩa kim loại hoặc “rotor” được gắn vào trung tâm bánh xe và được kích hoạt bằng dây phanh hoặc thủy lực. Đĩa phanh có thể xoay với bánh xe cố định trên trục.
Dây phanh sẽ được gắn vào khung hoặc đĩa cùng với tấm lót, cơ chế phanh là gây ép các trục quay của bánh xe để phanh. Phanh dễ thay thế, không bào mòn vành xe và hợp với đa số dòng xe. Tuy nhiên nhược điểm của nó là tích tụ nhiệt cao có thể làm sôi nước trong thủy lực dẫn đến tình trạng phanh không ăn hoặc hỏng phanh.
Cấu tạo một hệ thống phanh hoàn chỉnh bao gồm
Tay phanh: Đây là một bộ phận được gắn trên ghi đông của xe đạp, đóng vai trò giúp cho người sử dụng bóp phanh lực phanh sẽ chuyển động xuống cụm má phanh
Dây phanh: là bộ phận kết nối giữa tay phanh và cụm má phanh giúp truyền lực kéo khi người sử dụng bóp phanh
Cụm má phanh: Được gắn ở khu vực liên kết với bánh xe, có tác dụng giảm ma sát để người điều khiển kiểm soát được tốc độ.
Khung sườn
Khung sườn được xem bộ phận cơ bản cấu tạo nên xe đạp quan trọng nhất, nó được xem là linh hồn của chiếc xe đạp. Khung có nhiệm vụ liên kết các bộ phận khác nhau của xe lại với nhau thành một khối thống nhất.
Khung chịu lực của xe đạp ngày nay thường được làm từ hợp kim thép hợp kim nhôm, carbon để tăng độ bền
Yên xe
Yên xe là vị trí ngồi của người lái giúp cho người sử dụng có một tư thế thoải mái nhất khi đạp xe.
Yên xe bao gồm các bộ phận:
Vỏ yên xe
Thường được làm bằng chất liệu tổng hợp như da để đảm bảo độ êm cho người đạp xe.
Phần yên cứng
Đây là bộ phận cấu tạo nên hình dáng của yên xe thường có phần mũi được thiết kế gọn và bo tròn lại.
Khung dưới yên xe
Là bộ phận kết nối yên xe và các phần còn lại của xe. Hầu hết bộ phận này được cấu tạo từ 2 đường song song. Ngoài ra, ở một số loại xe khác bộ phần này cũng có 1, 3 hoặc 4 đường.
Bộ phận siết chặt
Là chi tiết nối yên xe với bộ phận điều chỉnh độ cao của yên, giúp đảm bảo cho yên được giữ chắc chắn và cố định trên xe
Bộ phận điều chỉnh độ cao
Giúp người dùng điều chỉnh độ cao yên xe để có tư thế thích hợp khi đạp xe. Ngoài ra, bộ phận điều chỉnh còn giúp hấp thụ hoặc làm yếu đi sự rung và sốc truyền lên bởi khung xe trong quá trình đạp xe, giúp người lái có cảm giác thoải mái.
- Xem thêm:
Trên đây là bài viết các bộ phận cơ bản cấu tạo nên xe đạp mà mình chia sẻ. Hy vọng bài viết trên giúp bạn có được nhiều thông tin bổ ích.
